Φέρνουν τα “blogs” τομές στην πολιτική;

(δημοσιεύθηκε στο Economist/ Καθημερινή της 27.05.2006)

Το Δεκέμβριο του 2002 ο πολιτικός Trent Lott παραιτείται από ηγετική θέση της Γερουσίας των ΗΠΑ, εξαιτίας προσβλητικών απόψεων που εξέφρασε σε εκδήλωση λίγες ημέρες πριν. Το σκάνδαλο έφεραν στην επιφάνεια πολίτες που συμμετείχαν σε ιστολόγια (blogs). Τα παραδοσιακά ΜΜΕ δεν αντιλήφθηκαν το γεγονός.

Το 2004 αναρτώνται σε ιστολόγιο οι πρώτες φωτογραφίες νεκρών Αμερικανών στρατιωτών που επέστρεψαν από το Ιράκ. Οι φωτογραφίες έγιναν την επομένη, θέμα στα πρωτοσέλιδα όλου του κόσμου.

To CBS ζήτησε συγγνώμη για ψευδές ρεπορτάζ της εκπομπής «60 λεπτά», που αναφερόταν στη θητεία του Αμερικανού προέδρου. Tα έγγραφα που αποκάλυψαν τα ψεύδη, αναρτήθηκαν σε ιστολόγιο λίγα μόλις λεπτά μετά την εκπομπή.

Δύο ημέρες μετά το τσουνάμι βρήκα τα πιο τρομακτικά και χωρίς περικοπές βίντεο της τραγωδίας, σε ιστολόγιο κάποιου Άγγλου τουρίστα. Οι ίδιες εικόνες έγιναν θέμα στα ελληνικά κανάλια, τουλάχιστον ένα μήνα μετά.

O Νικολά Σαρκοζύ θέτει χωρίς φόβο τις απόψεις του σε διάλογο και αναμεταδίδει τις τηλεοπτικές συζητήσεις του, στο προσωπικό του ιστολόγιο.

Το 2006 στη Γερμανία, πολιτική καμπάνια με κεντρικό σύνθημα «εσύ είσαι η Γερμανία» αποσύρθηκε μετ’απολογίας, δημιουργώντας τεράστιο πολιτικό θέμα. Αιτία, οι Γερμανοί bloggers που ανακάλυψαν τις ομοιότητες με παρόμοιο σύνθημα του Χίτλερ, αναρτώντας ως απόδειξη φωτογραφίες από συνέδριο των Ναζί του 1935.

Τα ιστολόγια φέρνουν ήδη τις πρώτες ανατροπές στην πολιτική. Από που όμως αντλούν τη δύναμή τους;

Τα ιστολόγια αποτελούν «ηλεκτρονικά ημερολόγια» καταγραφής απόψεων, ιδεών, κουτσομπολιού ή ο,τιδήποτε άλλο επιθυμήσει ο καθένας, που αναρτώνται στο Internet. Οποιοσδήποτε μπορεί να δημιουργήσει δωρεάν και σε λιγότερο από δέκα λεπτά το προσωπικό του ιστολόγιο. Η δύναμή τους όμως δεν βασίζεται τόσο στο περιεχόμενο, το οποίο συχνά ελέγχεται ως προς την αντικειμενικότητα. Ούτε βεβαίως εντοπίζεται στο μεγάλο πλήθος του αναγνωστικού τους κοινού. Ένα ιστολόγιο μπορεί να διαβάζεται από μερικές χιλιάδες ανθρώπους, ή ... και από μόνο 2-3 φίλους και συγγενείς!

Το πρώτο συστατικό της δύναμης των ιστολογίων είναι η ελευθερία του λόγου, που απελευθερώνει την ατομική έκφραση και επιτρέπει την κριτική σκέψη. Καθένας μπορεί να σχολιάσει ό,τι του κεντρίζει το ενδιαφέρον. Παράλληλα όμως, οποιοσδήποτε αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να συμπληρώσει την αρχική άποψη του συγγραφέα με δικά του σχόλια, να επικρίνει, να διαφωνήσει και να προσθέσει σημεία, χωρίς περιορισμούς. Άρα η διαφορά από τα μονόδρομα μέσα, όπως οι εφημερίδες και πολύ περισσότερο η τηλεόραση, είναι θεμελιώδης.

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά ΜΜΕ, ο κάθε πολίτης απελευθερώνει τη δύναμη της διαφορετικότητάς του και μετατρέπεται από παθητικό δέκτη σε διαμορφωτή της είδησης και της άποψης.

Αυτό είναι η πρώτη σημαντική τομή που φέρνουν τα ιστολόγια στην πολιτική. Μέσα από τα ιστολόγια, ο πολίτης καταργεί πρακτικές του τύπου «διάβαζε-διέδιδε άκριτα την κεντρική κομματική γραμμή». Η πολιτική είδηση που μεταδίδεται από τα ΜΜΕ δεν αποτελεί την μόνη αλήθεια. Τα πάντα τίθενται σε αμφισβήτηση και ο απελευθερωμένος πολίτης έχει τη δυνατότητα να δώσει τη δική του απεγκλωβισμένη οπτική, στο δικό του μικρό ή μεγάλο κοινό. Και βεβαίως να μετρήσει τους λίγους ή πολλούς υποστηρικτές της άποψής του. Αυτό όμως που αναδεικνύεται ως σημαντικότερο, είναι η διαφορετικότητα, η ιδιαίτερη αξία και η δύναμη της άποψης του κάθε ξεχωριστού ατόμου σε πείσμα όσων επιμένουν να τον αντιμετωπίζουν ως «μάζα», να τον τοποθετούν σε αγέλες ή σε «κοινωνικές ομάδες» του μέσου όρου.

Το δεύτερο συστατικό της δύναμης των ιστολογίων είναι η δυνατότητα να διασυνδέονται μεταξύ τους. Κάθε άποψη που εκφέρεται, κάθε αντίλογος ή στοιχείο που παρατίθεται, συνοδεύεται από συνδέσμους προς την πηγή των δεδομένων ή προς την αρχική θέση. Αυτή η δομή επιτρέπει τόσο τη γρήγορη επαλήθευση ισχυρισμών, όσο και τη δημιουργία ενός εξαιρετικά σύνθετου αλλά και αποτελεσματικού ιστού απόψεων. Το χαρακτηριστικό της διασύνδεσης, επηρεάζει όλο και περισσότερο τις έγκριτες εφημερίδες ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, που πολύ τακτικά πλέον κάνουν αναφορές σε ειδήσεις ή σχόλια που αλιεύονται στα ιστολόγια.

Το στοιχείο της διασύνδεσης αποτελεί τη δεύτερη σημαντική τομή που φέρνουν τα ιστολόγια στην πολιτική. Οι πολιτικές απόψεις δεν ακολουθούν μια αυστηρή ιεραρχία επεξεργασίας. Μέσα από τη διαφωνία, τη συμπλήρωση και κυρίως τη μετακίνηση από ιστολόγιο σε ιστολόγιο αξιοποιώντας τους ηλεκτρονικούς συνδέσμους, οι απόψεις αλλά και οι ειδήσεις εκτίθενται ευρέως, σχολιάζονται, απορρίπτονται και ωριμάζουν πολύ πιο γρήγορα συγκριτικά με τις παραδοσιακές κομματικές δομές ή τα ΜΜΕ.

Ήδη, στα ελληνικά ιστολόγια συναντά κανείς τις πιο ώριμες πολιτικές συζητήσεις για καθημερινά ζητήματα, με πολύ υψηλή και δημιουργική συμμετοχή. Από τις πιο ολοκληρωμένες και καλά δομημένες φιλελεύθερες απόψεις στο ιστολόγιο e-rooster, μέχρι απόψεις και αντίλογο για θέματα του κοινωνικού κράτους στο ιστολόγιο του Μίμη Ανδρουλάκη, συγκροτημένες προτάσεις για τη συνταγματική αναθεώρηση, αλλά και τα ιστολόγια πολλών ανώνυμων και επώνυμων ελλήνων bloggers.

Συγκρινόμενα με άλλες μορφές συμμετοχής στα κοινά, όπως κόμματα, μη-κυβερνητικές οργανώσεις κλπ. τα ιστολόγια στην Ελλάδα έχουν μέχρι στιγμής μικρή επιρροή. Ωστόσο, ο ρυθμός εξέλιξής τους ακολουθεί τη διεθνή τάση. Στις ΗΠΑ το 1999 ο αριθμός των blogs ήταν σχεδόν πενήντα, το 2003 υπολογίζονταν σε 3 εκατομμύρια και σήμερα ξεπερνούν τα 15 εκατομμύρια! Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι μόλις το 1% των ελλήνων χρηστών Internet διατηρούν δικό τους ιστολόγιο. Οι αναγνώστες τους όμως αγγίζουν ήδη τις μερικές χιλιάδες και αυξάνονται με υψηλούς ρυθμούς καθημερινά...

Σε κάθε περίπτωση, τα ελληνικά ιστολόγια φέρουν αυτή τη στιγμή εξαιρετικά τεκμηριωμένες απόψεις, σχολιάζουν με μεγάλη συμμετοχή και ωριμότητα τα καθημερινά δρώμενα και μεταφέρουν στην ελληνική πολιτική σκηνή ένα διαφορετικό, απελευθερωμένο τρόπο σκέψης βασισμένο στη δύναμη της «μαχόμενης ατομικότητας».

Αν τα συμβατικά μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν μπορούν να απευθυνθούν στις ουσιαστικές ανησυχίες των πολιτών και περιορίζονται στα επιδερμικά και στα πρόσκαιρα, τα ελληνικά ιστολόγια προσφέρουν ήδη πολλούς λόγους για να θεωρήσει κανείς ότι «είμαστε ακόμα ζωντανοί...».

Οι τομές στην ελληνική πολιτική σκηνή μόλις άρχισαν...