Ευρυζωνικότητα και...δημοτικές εκλογές

(δημοσιεύθηκε στο Economist/ Καθημερινή της 29.04.2006)

Για τους περισσότερους πολίτες και ιδιαίτερα στην Ελληνική περιφέρεια, η ευρυζωνικότητα (το γρήγορο Internet) αποτελεί δυστυχώς ακόμη άγνωστη λέξη ή στην καλύτερη περίπτωση δυσνόητη έννοια. Υπό αυτές τις συνθήκες, κάθε προσπάθεια σύνδεσης της ευρυζωνικότητας με τις δικές μας....δημοτικές εκλογές, είναι εύλογο να μοιάζει με αστείο!

Είναι όμως έτσι; Αυτό που στη χώρα μας ηχεί σαν παράδοξο, στους δήμους της Ευρώπης και των ΗΠΑ αποτελεί πολύ σημαντική συνιστώσα για την περιφερειακή ανάπτυξη.


Αξιοποιώντας το γρήγορο Internet, κάτοικοι των πιο απομακρυσμένων πόλεων της γηραιάς ηπείρου απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες και δυνατότητες με αυτούς των μεγάλων αστικών κέντρων. Οι δυνατότητες πρόσβασης των πολιτών σε ισότιμη ενημέρωση και πληροφορία, σε πλούσια ψυχαγωγία, σε άμεση επικοινωνία, σε δυνατότητα συναλλαγών με το κράτος μέσω ευρυζωνικών υπηρεσιών, ξεπερνούν οποιονδήποτε γεωγραφικό περιορισμό. Ακόμη και οι μικρότερες επιχειρήσεις της υπαίθρου εκθέτουν και πωλούν τα προϊόντα τους στις διεθνείς αγορές, μέσω του γρήγορου Internet με πρακτικά μηδενικό κόστος.

Για παράδειγμα, σε πρόσφατη επίσκεψη στην μικρή πόλη Almere της Ολλανδίας που απέχει 45 χιλιόμετρα από το Άμστερνταμ, η δήμαρχος εξηγούσε στην Ευρωπαϊκή μας αποστολή ότι η πόλη αντιμετώπισε σημαντικά προβλήματα ανάπτυξης έως το 2001. Για να αντιστρέψει την κατάσταση, ο δήμος αποφάσισε ότι η ευρυζωνικότητα έπρεπε να αποτελέσει μέρος του αναπτυξιακού DNA της πόλης. Προσελκύσθηκαν επενδύσεις σε ευρυζωνικές υποδομές, ενώ χιλιάδες νοικοκυριά και περισσότερες από 500 επιχειρήσεις διασυνδέθηκαν ευρυζωνικά και απήλαυσαν νέες ευρυζωνικές υπηρεσίες. Σήμερα, ο δήμος της Almere υπερηφανεύεται για την εγκατάσταση δεκάδων διεθνών επιχειρήσεων, οι οποίες αξιοποίησαν τις χαμηλότερες τιμές γης χωρίς όμως να στερηθούν καμία δυνατότητα επικοινωνίας ή υπηρεσιών σε σχέση με τα πλησιέστερα μεγάλα αστικά κέντρα. Και όλα αυτά χάρη κυρίως στην ευρυζωνικότητα. Ως αποτέλεσμα, στο δήμο της Almere δημιουργούνται κάθε χρόνο περισσότερες από 5.000 νέες θέσεις εργασίας. Eγκαθίστανται δε περισσότεροι από 6.000-7.000 νέοι κάτοικοι ανά έτος, οι περισσότεροι εκ των οποίων ανήκουν στη δυναμική ηλικιακή ομάδα 18-26 ετών! Παρόμοια παραδείγματα δήμων υπάρχουν πολλά σε όλη την Ευρώπη.

Στις ΗΠΑ, μητροπολιτικά κέντρα όπως η Φιλαδέλφεια, το Σαν Φρανσίσκο, το Σικάγο κλπ. προχώρησαν ένα βήμα πιο πέρα και σχεδιάζουν ή ήδη ξεκίνησαν πειραματικά την παροχή δωρεάν ευρυζωνικού Internet με ασύρματα δίκτυα (τεχνολογίες Wi-Fi) μέσω των δήμων.

Ενόψει δημοτικών εκλογών λοιπόν και έχοντας υπόψη τα παραπάνω παραδείγματα, δεν μπορεί παρά να επισημανθεί, έστω και πρώιμα για τα Ελληνικά δεδομένα, η ανάγκη συμπερίληψης της ευρυζωνικότητας στις πολιτικές ανάπτυξης του κάθε δήμου. Η ευρυζωνικότητα έχει δικαίως χαρακτηρισθεί ως ο «ηλεκτρισμός του 21ου αιώνα» εξαιτίας των πολλαπλών θετικών ωφελειών που επιφέρει. Το να αγνοήσουμε την ευρυζωνικότητα ως συνιστώσα ανάπτυξης και ιδιαιτέρως στην περιφέρεια, ισοδυναμεί με το να αγνοούσαμε ή -το χειρότερο- να απορρίπταμε την ανάγκη εξηλεκτρισμού της πόλης μας, κατά τη δεκαετία του ’50!

Ωστόσο, ο συνδυασμός ευρυζωνικότητας στην περιφέρεια και παροχής δωρεάν ευρυζωνικού Internet από τους δήμους με ασύρματες τεχνολογίες ακούγεται κατ’ αρχήν εκρηκτικός!

Ήδη ομάδες πολιτών στην Ευρώπη αλλά τελευταία και στην Ελλάδα, ορμώμενες από τους πειραματισμούς μητροπολιτικών περιοχών των ΗΠΑ, απαιτούν την παρέμβαση των δήμων προκειμένου να τους διατεθεί «δωρεάν» ασύρματη πρόσβαση στο Internet. Θεωρούν μάλιστα πως αυτή η προσέγγιση είναι η πλέον «δημοκρατική», με «αυταπόδεικτη» χρησιμότητα, ιδιαίτερα εκεί που το κόστος ευρυζωνικής πρόσβασης είναι υψηλό ή εκεί που δεν υπάρχει διαθεσιμότητα γρήγορου Internet.

Τόσο το «δωρεάν» όσο και το «αυταπόδεικτο» της παραπάνω προσέγγισης, δεν μπορεί παρά να τοποθετηθεί σε εισαγωγικά. Και αυτό γιατί κάθε άλλο παρά δωρεάν ή αυταπόδεικτο είναι! Η εμπλοκή του δήμου στην παροχή «δωρεάν» Internet μπορεί κάλλιστα να επιβαρύνει το ευρυζωνικό μέλλον αλλά και τα βαλάντια των δημοτών. Οι στρεβλώσεις αυτής της προσέγγισης είναι πολλές.

Πρώτη στρέβλωση: το «δωρεάν» ευρυζωνικό Internet δεν σημαίνει Internet χωρίς κόστος! Στην πραγματικότητα το κόστος της ευρυζωνικής πρόσβασης που παρέχει ο δήμος, θα κρυφτεί κάτω από το «χαλί» των δημοτικών τελών. Ακόμη και αν δεν σταλούν ποτέ ξεχωριστοί λογαριασμοί Internet, ενισχύοντας την ψευδαίσθηση του «δωρεάν», οι πολίτες θα κληθούν να πληρώσουν από άλλο λογαριασμό τη δημοτική ευρυζωνική πρωτοβουλία. Πολύ δε περισσότερο που ο δήμος χωρίς την απαιτούμενη τεχνογνωσία, χωρίς το εξειδικευμένο προσωπικό και χωρίς να αποφύγει αναποτελεσματικές γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και δυσλειτουργίες θα καταντήσει να χρεώνει πολύ περισσότερο, για χαμηλότερης ποιότητας υπηρεσίες, σε σύγκριση με τους ήδη σκληρά ανταγωνιζόμενους στις τιμές παροχείς Internet.

Δεύτερη στρέβλωση: Το κατά τα άλλα δημοκρατικό μέτρο του «δωρεάν» ασύρματου Internet για τους δημότες, θα το πληρώσουν χωρίς να το χρησιμοποιούν και χωρίς να το επιλέξουν όλοι οι δημότες ανεξαιρέτως. Στην Ευρώπη των 25, το ποσοστό διείσδυσης του ευρυζωνικού Internet αγγίζει το 23% του πληθυσμού. Στην Ελλάδα το ποσοστό αγγίζει δυστυχώς μετά βίας το 2%. Συνεπώς, το συντριπτικό 77% των δημοτών μιας Ευρωπαϊκής πόλης, ή αντίστοιχα το ... 98% των δημοτών μιας Ελληνικής πόλης, θα κληθεί να επιδοτήσει τη μειοψηφία των χρηστών και μάλιστα χωρίς να ερωτηθεί ή να το επιλέξει! Όχι απαραίτητα ο καλύτερος ορισμός της «δημοκρατίας».

Τρίτη στρέβλωση: η λειτουργία του δήμου ως παρόχου «δωρεάν» ευρυζωνικού Internet δημιουργεί ένα οιονεί τοπικό ευρυζωνικό μονοπώλιο με ό,τι αυτό συνεπάγεται! Ποιος άλλος θα θελήσει να επενδύσει τοπικά για να ενισχύσει τις ευρυζωνικές υποδομές; Πώς θα προσαρμοστεί έγκαιρα ο δήμος σε αλλαγές τεχνολογίας, χωρίς τεχνογνωσία; Είναι βέβαιο πως σε βάθος χρόνου, ο δήμος μη μπορώντας να ακολουθήσει τις γρήγορες τεχνολογικές αλλαγές και λόγω της μικρής κλίμακας του εγχειρήματός του, δεν θα μπορέσει να αποσβέσει τις επενδύσεις του πριν προχωρήσει σε νέες. Θα έχει συνεπώς δύο επιλογές. Ή θα καταδικάσει τους δημότες του σε τεχνολογική ευρυζωνική υπανάπτυξη μέχρι να πετύχει την τεχνολογική απόσβεση ή θα μεταφέρει τα κόστη για άλλη μια φορά στους δημότες και βεβαίως.... ισομερώς και χωρίς πολλές ερωτήσεις!

Στα παραπάνω, πρέπει να προστεθεί η πολύ σημαντική παρατήρηση, πως η ασύρματη τεχνολογία που θα επέτρεπε τους παραπάνω πειραματισμούς.... απλά δεν είναι ακόμη εδώ! Θα χρειαστούν μερικά ακόμη έτη δοκιμών μέχρι οι ασύρματες τεχνολογίες ευρυζωνικού Internet (Wi-Fi και WiMax) υψηλών ταχυτήτων, ποιότητας και χωρητικότητας, να μπορέσουν να μεταφερθούν σε πόλεις που έχουν την πυκνότητα κτιρίων και το είδος κατοικιών, όπως στην Ελλάδα.

Από αυτές τις επισημάνσεις δημιουργείται ένα εύλογο ερώτημα: τι μπορεί να κάνει τελικά ο κάθε δήμος για την ευρυζωνικότητα; Και αν έχει διαθέσιμους πόρους που δεν προέρχονται από τους δημότες, αλλά από διαρθρωτικά ταμεία της Ε.Ε. (Γ’ ΚΠΣ κλπ.) γιατί να μην τα αξιοποιήσει για να δώσει «δωρεάν» πρόσβαση σε ευρυζωνικό Internet;

Οι απαντήσεις είναι απλές. Ο δήμος πρέπει να αξιοποιήσει κάθε διαθέσιμο θεσμικό ή υλικό μέσο για να διευκολύνει τον ανταγωνισμό στις τοπικές ευρυζωνικές υποδομές και υπηρεσίες. Μόνον έτσι θα ευνοήσει σε βάθος χρόνου τους δημότες. Αντί να σπαταλήσει πόρους για να λειτουργήσει για 2-3 έτη ένα ασύρματο δίκτυο αμφιβόλου αξιοπιστίας, που με το πέρας των κοινοτικών επιδοτήσεων θα παύσει να λειτουργεί επαναφέροντας το ψηφιακό σκοτάδι, καλύτερα να διευκολύνει τις επενδύσεις σε ευρυζωνικές υποδομές για να μειώσει τα κόστη πρόσβασης.

Ευτυχώς στην Ελλάδα, μαθαίνοντας από τα παθήματα άλλων χωρών, στο πλαίσιο της Ψηφιακής Στρατηγικής 2006-2013 η Ειδική Γραμματεία για την Κοινωνία της Πληροφορίας ανακοίνωσε παρέμβαση στη βάση αυτής της προσέγγισης. Χρηματοδοτείται η δημιουργία ευρυζωνικής υποδομής και μητροπολιτικών δικτύων σε σχεδόν 75 δήμους όλης της χώρας. Πρόκειται για βασική υποδομή δικτύων οπτικών ινών που διασυνδέει μεταξύ άλλων και σημεία δημόσιου ενδιαφέροντος (σχολεία, Πανεπιστήμια, νοσοκομεία, βιβλιοθήκες κλπ.). Ευτυχώς όμως, δεν προβλέπει τη διάθεση δωρεάν Internet από τους δήμους! Τα μητροπολιτικά δίκτυα θα χρησιμοποιηθούν από τους ίδιους τους δήμους ή μπορούν να διατεθούν περαιτέρω ως υποδομή με εύλογο κόστος και χωρίς κέρδος, σε όσους επιθυμούν να τα αξιοποιήσουν (ιδιώτες, επιχειρήσεις κλπ.) προκειμένου να προσφέρουν ευρυζωνικές υπηρεσίες. Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται ο τοπικός ανταγωνισμός, διευκολύνονται οι επενδύσεις και μειώνονται τα κόστη σύνδεσης και πρόσβασης, με τελικό ωφελούμενο τον δημότη. Το ποιοι από τους 75 δήμους θα αναπτύξουν τελικά αυτά τα δίκτυα, θα αποτελέσει και μέτρο σύγκρισης της ικανότητάς τους να αντιλαμβάνονται τις προκλήσεις της επόμενης μέρας. Και βεβαίως μια τέτοια πολιτική θα μπορούσε να υλοποιηθεί ακόμη και με ίδιους πόρους, από δήμους με πραγματικό αναπτυξιακό όραμα όπως στο παράδειγμα της Almere.

Επιπρόσθετα, οι δήμοι μπορούν να συμβάλλουν παρέχοντας ψηφιακές υπηρεσίες εξυπηρέτησης των πολιτών, οι οποίες θα τονώσουν τη ζήτηση για γρήγορο Internet. Η «Ψηφιακή Αυτοδιοίκηση», μια παρέμβαση της Ψηφιακής Στρατηγικής 2006-2013, κινείται προς αυτή την κατεύθυνση.

Αλλά ακόμη και αν δεν έχουν ενταχθεί σε δράσεις ή σε παρεμβάσεις εθνικής και κοινοτικής χρηματοδότησης, ακόμη και αν δεν αναπτύσσουν ή δεν έχουν τους πόρους για να αναπτύξουν ευρυζωνικές υποδομές που ενισχύουν τον ανταγωνισμό, οι δήμοι μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ευρυζωνικότητας εγκαταλείποντας τουλάχιστον τις υπέρογκες χρεώσεις τελών διέλευσης, που αποθαρρύνουν τις επενδύσεις στο όνομα βραχυπρόθεσμων εισπράξεων και κοντόφθαλμων σχεδιασμών. Πρέπει να καταστεί σαφές, ότι τα έργα ανάπτυξης ευρυζωνικών υποδομών δεν αποτελούν μερικά ακόμη χαντάκια δημοσίων έργων.

Επανερχόμενοι ωστόσο στη σκληρή πραγματικότητα των... ελληνικών δημοτικών εκλογών, είναι μάλλον δύσκολο να βρεθεί η ευρυζωνικότητα στο λεξιλόγιο των υποψηφίων δημάρχων. Εδώ τη συζήτηση θα μονοπωλήσουν για άλλη μια φορά, οι δρόμοι, οι πλατείες και οι ονομασίες οδών. Όπως άλλωστε και στη δεκαετία του ’80.... του ’70.... του ’60..... του ’50.

Είναι απαραίτητο όμως να θυμηθούμε πως κατά τη δεκαετία του ’50, στις πόλεις όπου οι προϋποθέσεις για την περιφερειακή ανάπτυξη δεν είχαν δημιουργηθεί, εκεί όπου τότε ο ηλεκτρισμός -και σήμερα η ευρυζωνικότητα- δεν είχε προλάβει να φθάσει πριν τους δρόμους, σε εκείνες τις πόλεις αυτοί οι ίδιοι δρόμοι δεν χρησίμευσαν για να φέρουν νέους κατοίκους, επενδύσεις και θέσεις εργασίας. Χρησίμευσαν δυστυχώς στους πολίτες, ως οδοί εγκατάλειψης των πόλεων......

Έχουμε την πολυτέλεια να αγνοήσουμε την ευρυζωνικότητα;