(δημοσιεύθηκε στην Ελληνική έκδοση του Εconomist - τεύχος 34, Δεκέμβριος 2006)
Αέναες συζητήσεις και αντιδικίες για το «ασυμβίβαστο των βουλευτών». Ένα Σύνταγμα, θεωρητικώς το υπέρτατο και διαχρονικό κείμενο αρχών και αξιών κάθε χώρας, που ταλαιπωρείται με προσθήκες διαχειριστικού χαρακτήρα στο όνομα της διαφάνειας.
Ένα μεγάλο και δυσκίνητο κράτος, που για να πετύχει «Καθαρή Πολιτική» λειτουργεί με δικονομικές αντιλήψεις της δεκαετίας του ’50: πάνω σε μια βαβέλ νόμων, διαταγμάτων και ερμηνευτικών εγκυκλίων, χτίζει ακόμη περισσότερους νόμους, διατάγματα και δαιδάλους διατάξεων.
Κάθε προσπάθεια για νέες πρωτοβουλίες και νέα έργα σε οποιοδήποτε τομέα, στραγγαλίζεται σε μια βαριά διαχειριστική αλυσίδα διαδικασιών, στο όνομα της χρηστής διαχείρισης. Χιλιάδες σπαταλημένες εργατοώρες κυνηγώντας δικαιολογητικά, πιστοποιητικά και ανεμόμυλους της διαφθοράς.
Πετύχαμε τουλάχιστον με αυτό το συνονθύλευμα νόμων και τους ποταμούς πιστοποιητικών την πολυπόθητη «Καθαρή Πολιτική»; Πετύχαμε τη διαφάνεια που επιζητούμε; Είμαστε πλέον βέβαιοι για το ποιόν πολιτικών και δημοσίων φορέων;
Την απάντηση δίνουν οι διεθνείς οργανισμοί. Το 2006 η Ελλάδα βελτίωσε μεν τη θέση της στην ετήσια έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας, παρ’ όλα αυτά οι πρακτικές πολλών δεκαετιών συνεχίζουν να μας καθιστούν τη δεύτερη πιο διεφθαρμένη χώρα στην Ε.Ε μετά την Πολωνία! Το δε αίτημα των πολιτών για «Καθαρή Πολιτική» παραμένει το ίδιο δυνατό όσο ποτέ.
Παρ’ όλη τη χαμηλή μέχρι σήμερα επίδοση, λύση σε αυτό το σύγχρονο γόρδιο δεσμό υπάρχει! Αρκεί να εστιάσουμε σε δύο παραμέτρους.
Στην αναζήτηση της «Καθαρής Πολιτικής» είναι κατ’ αρχήν θεμελιώδες να αντιληφθούμε ότι η ανθρώπινη φύση είναι δυστυχώς σύμφυτη σε αρκετές περιπτώσεις με τη διαφθορά και μάλιστα από την «αρχή της ιστορίας»! Από την εποχή που «τριάκοντα αργύρια» άλλαξαν τη ροή της, από την εποχή που οι κερκόπορτες άνοιξαν και που Εφιάλτες πρόδιδαν μυστικά περάσματα μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουν μια μικρή προσωπική αμοιβή, από τόσο παλιά υπάρχει το φαινόμενο που σήμερα κατηγορούμε. Αυτή η «ανθρώπινη διάσταση» της διαφθοράς είναι μια σημαντική παράμετρος που οφείλουμε να κατανοήσουμε αν επιθυμούμε να την αντιμετωπίσουμε.
Η δεύτερη παράμετρος που οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε, είναι ότι κάθε νέος νόμος και κάθε διάταξη χτίζει καινούργιες «σκοτεινές γωνιές» και παράθυρα διαφυγής. Κάθε ερμηνευτική εγκύκλιος αποτελεί ένα ακόμη κακοραμμένο μπάλωμα που αφήνει εκτεθειμένες νέες τρύπες, αποτελεί μια πρόχειρα φτιαγμένη κορδέλα σε ένα γαϊτανάκι νόμων που αν κανείς το ξετυλίξει θα φθάσει έως την αρχή της δημιουργίας του Ελληνικού κράτους!
Αν πιστέψουμε λοιπόν πως με καινούργιους νόμους θα περιορίσουμε τα πιο σκοτεινά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης δεν κάνουμε απλώς ένα λάθος.... κάνουμε διπλό λάθος! Και βεβαίως με μαθηματική ακρίβεια οδηγούμαστε στο αντίστροφο αποτέλεσμα.
Αν θέλουμε συνεπώς να επιδιώξουμε μια «Καθαρή Πολιτική» και διαφάνεια, οφείλουμε να επιδιώξουμε τρία ουσιαστικά αλλά εντελώς διαφορετικά από τα προηγούμενα πράγματα.
Πρώτον, να τολμήσουμε να απλοποιήσουμε δραματικά το θεσμικό πλαίσιο. Να καταργήσουμε πιστοποιητικά και δικαιολογητικά. Να ξαναφτιάξουμε εκ του μηδενός διαδικασίες. Να τις ανασχεδιάσουμε. Να τολμήσουμε να καταργήσουμε αρμοδιότητες φορέων, διευθυντών και τμηματαρχών αψηφώντας ένα ανύπαρκτο πολιτικό κόστος. Να σκεφτούμε ξανά τις υπηρεσίες που παρέχονται σε πολίτες και επιχειρήσεις, αντιμετωπίζοντας τα πράγματα από τη δική τους οπτική, όχι από την οπτική του γραφειοκράτη που αρέσκεται σε πρόσθετες αρμοδιότητες, σε νέες δομές, σε πρόσθετους οργανισμούς, με ακόμη περισσότερους πόρους από τη φορολογία. Ο πρώτος σύμμαχος για μια «Καθαρή Πολιτική» είναι να τολμήσουμε την απλούστευση. Καθαρό μπορεί να είναι μόνο ότι είναι εξαιρετικά απλό.
Δεύτερον και σημαντικότερο: αφού δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις πτυχές της ανθρώπινης φύσης, ας εξασφαλίσουμε τουλάχιστον ότι δεν θα απαιτείται ανθρώπινη παρέμβαση στις πιο κρίσιμες διαδικασίες.
Αντί να αναζητούμε πιστοποιητικά στις πολεοδομίες έναντι «γρηγορόσημου» και αδικαιολόγητων αμοιβών εδώ και εκεί, να δώσουμε τη δυνατότητα στον πολίτη να τα αποκτά με ηλεκτρονικό τρόπο από τον υπολογιστή του στο σπίτι του, χωρίς παρέμβαση οποιουδήποτε κακόβουλου.
Αντί κάθε συναλλαγή με την εφορία να προκαλεί φόβο για ενδεχόμενους εκβιασμούς, να εκμηδενίσουμε κάθε ανθρώπινη παρέμβαση μέσω της ηλεκτρονικής υποβολής δεδομένων, φορολογικών στοιχείων και πληρωμών, όπως ήδη έχει ξεκινήσει να υλοποιείται.
Αντί η έκδοση αδειών επιχειρήσεων να υπόκειται στο γραφειοκρατικό μαρτύριο 15 έως 45 υπογραφών και ενδεχόμενων «αιτημάτων διευκολύνσεων», να δώσουμε τη δυνατότητα να ολοκληρώνονται με ψηφιακό τρόπο οι διαδικασίες έναρξης επιχειρήσεων, χωρίς να χρειαστεί να παρέμβει κανείς.
Αντί να επιζητούμε τόνους από πιστοποιητικά για να επιτευχθεί η διαφάνεια στις προμήθειες του δημοσίου, να προχωρήσουμε ακόμη ταχύτερα στην υλοποίηση διαδικασιών ηλεκτρονικών προμηθειών –όπως ήδη ξεκίνησε στο πλαίσιο της Ψηφιακής Στρατηγικής 2006-2013- προκειμένου να εξαλείψουμε κάθε εστία διαφθοράς.
Αντί να απαιτούμε διαρκώς από πολίτες και επιχειρήσεις πιστοποιητικά «καθαρότητας», ας διασταυρώνουμε με ηλεκτρονικά μέσα τα στοιχεία των φορολογικών τους δηλώσεων για να εντοπίζουμε τους παραβάτες, όπως έγινε για πρώτη φορά μόλις το 2005, μετά από χρόνια!
Αντί να συγκεντρώνουμε χιλιάδες φύλλα χαρτιού με τα «πόθεν έσχες» βουλευτών και πολιτικών που εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να ελεγχθούν, ας υποχρεωθούν να τα υποβάλλουν ηλεκτρονικά ώστε να είναι άμεσα συγκρίσιμα.
Και βεβαίως, αυτός ο κατάλογος με πολλές ακόμη τεχνολογικές λύσεις για την εξάλειψη της διαφθοράς είναι μακρύς!
Τα παραπάνω, συμπληρώνονται από μια ακόμη κρίσιμη τεχνολογική πτυχή. Η διαφάνεια απαιτεί καθαρή και άμεση επικοινωνία, και προπαντός δυνατότητα του πολίτη να έχει πρόσβαση σε κάθε πληροφορία που τον αφορά. Και βεβαίως το μέσο για την απρόσκοπτη πρόσβαση στην πληροφορία δεν μπορεί να είναι άλλο από το Διαδίκτυο.
Να μπορεί ο πολίτης να αναζητήσει τα «πόθεν έσχες» των βουλευτών του ηλεκτρονικά στο Internet, οποτεδήποτε το θελήσει και στο βαθμό που επιτρέπεται, αντί να αφεθεί στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων μιας και μόνο ημέρας.
Να μπορεί ο πολίτης να συνδιαλέγεται άμεσα με τον πολιτικό της αρεσκείας του, να μπορεί να διαβάζει τη γνώμη του, και να θέτει ερωτήματα όχι μόνο στα καφενεία και όποτε εκείνος εμφανιστεί, αλλά και με ηλεκτρονικά μέσα οποτεδήποτε θελήσει. Να αναγκάσει τον κάθε βουλευτή να αναπτύξει την προσωπική του θέση ως ίσος προς ίσο, αφήνοντας την κρυψώνα της κομματικής γραμμής! Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότερο σύγχρονοι πολιτικοί της χώρας μας, δημιουργούν τα προσωπικά τους ιστολόγια (blogs) στο Internet και συζητούν καθημερινά τις θέσεις τους ανοιχτά με επώνυμους ή και ανώνυμους πολίτες.
Να μπορεί ο πολίτης να ενημερώνεται τακτικά με ηλεκτρονικά μέσα από όσους τον κυβερνούν, σχετικά με τις αποφάσεις τους για τις επιμέρους πολιτικές που επιλέγουν. Αντί της παθητικής παρακολούθησης τηλεοπτικών πολιτικών σόου στα παράθυρα των εντυπώσεων και αντί της ξύλινης γλώσσας των δελτίων τύπου, να είναι σε θέση να προκαλεί σε πραγματικό χρόνο αυτούς που τον κυβερνούν. Αυτό δεν είναι το μέλλον! Είναι το παρόν, όπως συμβαίνει στο blog της καγκελαρίου της Γερμανίας Angela Merkel, όπου η ίδια κάθε 15 ημέρες αναλύει με ολιγόλεπτες ηλεκτρονικές εκπομπές στο Διαδίκτυο τις πιο πρόσφατες πολιτικές επιλογές της και δέχεται ερωτήσεις.
Αυτά τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά, αλλά χαρακτηριστικά ενός νέου προτύπου «Καθαρής Πολιτικής» και διαφάνειας.
Αντιπροσωπεύουν όμως καλύτερα από ο,τιδήποτε άλλο τις δυνατότητες που μπορεί να αποκτήσει μια Ψηφιακή Ελλάδα του σήμερα, από την Ελλάδα της πολυνομίας και της γραφειοκρατίας του χθες, που προσπαθεί να δέσει με «χάρτινες αλυσίδες» νόμων, πολίτες και πολιτικούς.
Είναι η αντιπαραβολή μεταξύ μιας σύγχρονης Ελλάδας που θέλει να επιτύχει την «Καθαρή Πολιτική» με πρακτικά τεχνολογικά μέσα, από μια Ελλάδα που από αδράνεια, σχεδόν αυτόματα, παράγει νόμους για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα διαφθοράς που επέφεραν οι προηγούμενοι νόμοι.
Σήμερα που το ζητούμενο πολιτών και πολιτικών όλων των πλευρών είναι η «Καθαρή Πολιτική», θα δούμε να ανοίγονται μπροστά μας δύο μονοπάτια: θα ακολουθήσουμε άραγε για άλλη μια φορά το σκοτεινό αλλά γνώριμο σοκάκι που προσθέτει αυτάρεσκα μερικές ακόμη σελίδες στο μεγάλο βιβλίο της γραφειοκρατίας, ή θα διαλέξουμε επιτέλους το δρόμο της τόλμης και της τεχνολογίας; Το δικό μας μέλλον θα το ορίσουν οι δικές μας επιλογές. Και τότε δεν θα υπάρχουν δικαιολογίες....
